Registar stvarnih vlasnika

Posao privrede je da razvija proizvode i usluge, s ciljem prodaje i naplate naknade za proizvode i usluge, pa da se ispune obaveze i ostvari profit. Posao eksternih provajdera usluga privrednim društvima, sa posebnim osvrtom na poslovanje računovodstvenih agencija, koje su u Crnoj Gori dvadeset pet godina unižene slabim znanjima dva instituta (ISR i IRR), a koje dodatno imaju skučene ljudske resurse je da jačaju kvalitet finansijskog izvještavanja privrede i klijenata, koji se odnosi na pravilno uknjižene poslovne transakcije, po bilo kojem osnovu. Posao ostalih esnafa (advokati, notari, revizori) oslanja se na ovaj esnaf, stoga da lokalno umiju imali bi jasne procedure saradnje, što bi sistemski umanjivalo troškove svih pojedinačno. Posao banaka/ osiguravajućih kuća/ posrednika na tržištu kapitala je da budu medijatori i finansijeri privredi i stanovništvu.

Zakonom o sprječavanju pranja novca i finansiranja terorizma (u daljem tekstu: AML) ustanovljena je obaveza vođenja Registra stvarnih vlasnika (čl. 44-47) (u daljem tekstu: RSV). U crnogorskom regulatornom sistemu, vlasnik zakona je nadležno ministarstvo unutrašnjih poslova. RSV “vodi organ uprave nadležan za naplatu poreza“, odnosno Poreska uprava preko CRPS-a.

Šta je RSV? Sažeto: vlasnici privrednih društava identifikovani po svakom vlasniku osnovnog kapitala na nivou krajnjeg fizičkog lica. Zašto je RSV primjena otvoreno pitanje?

Životni primjer: kad novoformirano privredno društvo treba da otvori račun, banke odnedavno traže da se sva fizička lica pojave kako bi se otvorio transakcioni račun pravnog lica. Ovu nepravilnu i vremenski-duboko-okivajuću-skoro-pa-stu*idnu proceduru banke pravdaju “kažnjava ih Centralna“, a kad im tražite zakonski osnov da ne otvore transakcioni račun na šalterima banak, izgradi se zid ćutnje u stilu: jeftinije nam je odbiti klijenta nego se baktati sa df-pes-guvernerom.

U martu tekuće godine na preopterećeni zakon iz decembra 2023. godine, dodate su izmijenjene i dopunjene norme oko kripto-imovine, što u sistemu gdje nema okvira za digitalnu, elektronsku i kripto-imovinu predstavlja bjedastoću prepisivanja za kojekakvi EU-štrik, što po definiciji upućuje na neprimjenjivost normi. Dodatno, ako su se mijenjale i dopunjavale norme u martu ove godine za neprimjenjivi okvir kripto-imovine, norma iz čl. 65 o upravljanju gotovinom koja glasi “Uplata, odnosno plaćanje … mora se izvršiti uplatom ili prenosom na transakcijski račun otvoren kod kreditne institucije.”, morala se usaglasiti sa crnogorskim Zakonom o platnom prometu (čl. 64), koji propisuje “transakcione” a ne “transakcijske račune” (zakoni regionalnih jurisdikcija).

*******

U praksama primjene nove regulative vidi se ko umije, a ko ne zna šta im je posao.

U posljednjih dvije godine neznanja 44-e Vlade Crne Gore pitanja praćenja novčanih transakcija se sprovode prebacivanjem odgovornosti na Centralnu banku, mada ova agencija ima svoje nadležnosti i kao nezavisna agencija ne bi smjela da bude ukriveni organ državne administracije. Primjenu AML-normi treba da sprovede neveliki, maksimalno konzervativan i neverziran-oko-međunarodnih-normi tim u MUP-u (FOJ).

Polovinom prethodne godine kad su stigla brojna pitanja od nadležnih EU-direktorata (DG FISMA i DG ECFIN), resorno ministarstvo je mučalo. Pošto u teškim zahtjevnim poslovima nema mnogo prostora za glumljeno-kmerićko-staljinističko-hvalisanje, tim Centralne banke je priskočio u pomoć, spašavajući obraz državnoj administraciji, a što su poslanici-ce nedavno nagradili odbijanjem predloga za viceguvernere, koji nisu df-pes-kmerići kolektori zarada koje im je obećao df pes guverner.

Tekuće su počela prva testiranja baze podataka i aplikacije FOJ, koja treba da pokrije praćenje rizika iz sfere AML-a. FOJ se preko računovodstvenih esnafskih instituta pridružio podršci organizovanja brojnih vebinara i seminara, čiji beskorisni rezultat ostaje neizmijenjen: šklapiti honorare uz odsustvo saradnje, a nejačanje vještina i znanja. Tekuće se paralelno sprovodi proces licenciranja za korišćenje aplikacije, koja treba da obezbijedi identifikovanje AML-rizika.

Način na koji se bruka sistem, ponižavajući ozbiljni rad većine u crnogorskoj privredi, očekivano-ridikulna slika je svega što se unizilo u institucionalnom radu prethodnih pet godina, a posebno tokom dvogodišnjeg sunovrata ozbiljno-važnih aktivnosti javnog karaktera iz sektora bezbjednosti. Kad se FOJ-tim prezrivo obraća privrednim društvima kao “privatnici“, pokazuje se koliko ne znaju što im je posao i ko im finansira zaradu i šta su im odgovornosti iz krivičnog postupka i upravljanja AML-rizicima, što upućuje da se crnogorski sistem nalazi u slamajućim pasivnosti i apatiji, koje mogu da zaustave ekonomski razvoj zemlje.

Zato ne iznenađuje da su se našle netransparentne, zakonom-neutemeljene prakse prijetnji kaznama prema bankama, a kad novoformirano privredno društvo planira da otvori transakcioni račun kod banke. Banka nema odgovornost da utvrđuje stvarne vlasnike. Ako je privredno društvo podnijelo CRPS-rješenje, koje je evidenciono tijelo za Registar stvarnih vlasnika, tada banka ima potrebnu dokumentaciju za otvaranje računa. Pored prijetnji kažnjavanja banaka, CB CG se neuspješno pravda uz: “to traži SEPA“. Kad se zagrebe SEPA-što se odnosi na regulatorni okvir jedinstvenog plaćanja u €, toga nema ni u naznakama; zadatak SEPA-e je da olakšava, a ne okamenjuje crnogorski platni sistem, koji treba da se pridruži EU i širem spisku zemalja.

RSV je vlasništvo i nadležnost državne administracije; nije nadležnost nezavisne agencije za kontrolu banaka i platni promet. Ukoliko su neznanje i nespremnost MUP-a oko primjene AML-a indikatori da zakon ne mogu primijeniti gdje mu je mjesto, kaznama koje glume strogoću kreira se prostor za *lupičaste marketing naslove oko budućih hapšenja, dok su to u stvarnosti unaprijed-definisano-pravosudni-porazi u oburdavanju suštine, duha i slova AML-procesa.

Skoro pa činjenično je da su u Crnoj Gori banke, privredna društva i računovodstvene agencije tekuće-džabe-sekretarice za primjenu AML-normi, pošto foj-tim kome je posao da na osnovu rizika vrši provjeru rizičnih transakcija (koje ni kad im se nacrtaju ne umiju prepoznati) ne zna šta čini; sami sebe su zatrpali papirologijom koju ne umiju pročitati; još manje ne dopiru do srrži da identifikuju rizike.

Ili, suštinskije…

Od preko pedeset hiljada privrednih društava u zemlji (Monstat 2024), manje od jedan posto čini skup koji je sklon da se nakani da radi nekvalitetne novčane transakcije. To se objektivno dokumentuje sistemskom empirijom, posebno nakon 2022-e kad je u zemlju ušlo preko milijardu eura stranih direktnih investicija, koje su u malom procentu bile navodno osporene, da bi se u daljem postupku i taj procenat neizvjesnosti umanjivao na reziduelne transakcije. Promet gotovinom iz dri*anovsko-df-klanovskih prometa se može djelimično ali ne cjelovito ograničiti.

Zato je regulatorno netačno i razvojno-neprincipijelno uškopljavati crnogorsku privedu zbog “kilo trulog mesa“, kojeg nema u liderstvu MUP-om i Vladom ili kod df pes guvernera. Crnogorska ekonomija odavno nije rizična osim ako graja, pizma, sičija i neznanje kmerićko-tunjavo-staljinističkog režima je ne vrati u netransparentne 90-te. Uz ključnu razvojnu dopunu: i-u-glava-u-torbi-90-te-pregolemim-gotovinama ovo nesrećno okruženje je bilo održivije tržište od bilo čega što se dešava oko primjene AML-zakona u prethodnih dvije godine.

AML-norme se trebaju primijeniti, postepeno i metodično, saglasno razvojnim ciljevima crnogorske ekonomije. Zakon u decembru 2023-e i i izmjene martu 2025e su donijete, a da ih niko nije pročitao u Skupštini. Što u konačnici obavezuje na stav: EU-agenda-pridruživanja je postala opravdanje da se ne vide neznanje i nespremnost crnogorske administracije da budu zakonit servis privredi i građanima-nkama u zemlji. Ako će Crna Gora na ovaj način zatvarati poglavlja, onda je EU-agenda pridruživanja ponižena, pa će članstvo biti politička žurka uz vatromete, a ne razvojni generacijski iskorak.

Tome tekuće kumuju DEU i nažalost slomljena-ličnompromocijom-CB CG. Ovo predstavlja nereformsko obnašanje odgovornosti, što je pretužna činjenica opterećujućeg tunanja u primjeni zakona u zemlji. Nekako se ovakvom sprovođenju EU-agende pridruživanja može pridružiti glagol: “popišmaniti“ što znači: izgubiti vjerodostojnost, ne važiti više, a kada se odustane od nečega ili nekoga. Jel ovo EU odustala a 44-najnesposobnija Vlada Crne Gore treba da odglumi da se još nešto pridružujemo?